«…ίνα το πνεύμα σωθή εν τη ημέρα του Κυρίου Ιησού…!...»
(Προς Κορινθίους)

Ο πρώτος μήνας του «νέου» χρόνου, ο Ιανουάριος, αρχίζει και τελειώνει με Καππαδόκες Πατέρες, αφού ενδιάμεσα τιμά τον Αθανάσιο και τον Κύριλλο, τις δύο αυτές μεγάλες Πατριαρχικές μορφές του ένδοξου Αλεξανδρινού Θρόνου.

Τι είναι όμως ο Πατήρ και τι ο Διδάσκαλος μέσα στην Εκκλησία;

Διαβάζοντας προσεκτικά το βιβλίο της Πατρολογίας αντλούμε σαφείς «ορισμούς» για το τι είναι ο Πατήρ και ο Διδάσκαλος μέσα στην ιστορική πορεία της «όλης Εκκλησίας».

Πατήρ και Διδάσκαλος της Εκκλησίας είναι ο φορέας της παραδόσεως και του ήθους της Εκκλησίας που με αφορμή κάποιας μεγάλης θεολογικής κρίσεως λαμβάνει φωτισμό από το Άγιο Πνεύμα και εκφράζει θεολογικά την εμπειρία της αλήθειας με αποτέλεσμα να συμβάλλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κρίσεως - που αφορά στην καταγραφή της αλήθειας και άρα στη σωτηρία.

Έτσι οι Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας διαμόρφωσαν ένα ήθος που δημιουργήθηκε μέσα από μία γνήσια συνάντησή τους με την αλήθεια του Ευαγγελίου.

Μέσα σ’ αυτό το άγιο ευαγγελικό κλίμα κινούμενοι οι Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας ετράνωσαν δόγματα και αλήθεια. Χωρίς να γίνονται «υπεράγαν Ορθόδοξοι» όπως θα έλεγε ένας Πατέρας της Εκκλησίας ο Γρηγόριος ο Θεολόγος.

Οι γνήσιοι Πατέρες και Διδάσκαλοι της Εκκλησίας δεν ήταν εκφραστές μιας στείρας προσκόλλησης στο Γράμμα της Γραφής - κι έτσι δεν περιόριζαν την Εκκλησία σε κλειστή και μικρή ομάδα εκλεκτών - εκλεκτών για τη γνώση - ή καθαρών από αμαρτίες.

Δυστυχέστατα αυτή η σκοτεινή σελίδα στην ιστορική πραγματικότητα της Εκκλησίας των «καθαρών» και «μη καθαρών» αναβιώθηκε κάποτε και ίσως αναβιώνεται και σήμερα με τη μορφή και τη μάσκα του πιο σύγχρονου φαρισαϊσμού.

Έτσι ο Πατήρ είναι γνήσιος φορέας της όλης παραδόσεως της Εκκλησίας με τρόπο όχι στατικό αλλά δυναμικό - δυναμικό μέσα από τη δύναμη της αγάπης - που γι’ αυτούς ήταν ένας διά βίου αγώνας μέσα στο Πνεύμα του Σταυρού - γι’ αυτό και όλα τα εν τω κόσμω συμβαίνοντα τα έβλεπαν μέσα από το «μάτι» του Σταυρού και του Εσταυρωμένου.

Αυτός άλλωστε είναι και ο πιο απαραίτητος όρος για να διακριθεί ένας εκκλησιαστικός συγγραφέας Πατέρας και Διδάσκαλος της Εκκλησίας. Εξέφρασαν και συνεχίζουν να εκφράζουν την αλήθεια της Εκκλησίας - και του Ευαγγελικού λόγου χωρίς τα σύνδρομα μιας «προτεσταντικοποιημένης» ηθικίζουσας νοοτροπίας αλλά ζώντας εμπειρικά - και ασκητικά - προσπάθησαν να προσλάβουν τον κόσμο και να τον κάνουν Εκκλησία - Εκκλησία ελευθέρων και αγαπώντων Αυτόν που πρώτος ηγάπησε τον κόσμο - με αλήθεια, με συγχώρεση και με Σταυρό.

Κατά την άγια γνώμη των Πατέρων, στην περίπτωση που η Εκκλησία γίνεται κόσμος, τότε έχουμε αίρεση. Η Ορθή-δόξα -η Ορθοδοξία- που χαρακτηριστικό της γνώρισμα έχει τη μέγιστη αρετή της διάκρισης, προσλαμβάνει τον κόσμο και τον κάνει Εκκλησία.

Δύσκολο το εγχείρημα. Έργο βαρύ και δυσκολοκατόρθωτο που απαιτεί κυρίως ειλικρίνεια και ανυποκρισία. Γιατί οι Πατέρες μιλούσαν ως «κεκαθαρμένοι» μέσα στη νήψη της άσκησης με πόνο και αγάπη - με επιείκεια και συγκατάβαση.

Αυτοί σε γενικές γραμμές ήσαν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Εμπειρικοί εκφραστές της αλήθειας με αγάπη - και της αγάπης με αλήθεια οδηγητική της μεταστροφής και μετάνοιας στο κόσμο της αγάπης του Θεού - στην αγκαλιά του Θεού.

Οι Πατέρες έπρατταν πρώτοι εκείνοι - ζούσαν την απόλυτη αυστηρότητα με τον εαυτό τους - και την απόλυτη επιείκεια στην ανθρώπινη πτώση.

Γι’ αυτό και έλεγαν «το πίπτειν ανθρώπινον - το εμμένειν θανάσιμον…».

Έτσι δεν κατηγοριοποιούσαν τους ανθρώπους.

Δεν χρησιμοποιούσαν τον άμβωνα για να εξαπολύσουν «φιλιππικούς» κατά πάντων αδιακρίτως - με εμπορεύματα μιας υποκριτικής ηθικής - που άλλα λέει - άλλα πιστεύει - άλλα εννοεί και κάποτε άλλα πράττει… Η βασική τους κατηγοριοποίηση ήταν σε νηπίους περί την πίστιν και προκεχωρημένους μέσα στη «στερεά» τροφή της πνευματικής αλήθειας.

Ο άμβων για τους Πατέρες ήταν προσκλητήριο μετανοίας με αγάπη και ελευθερία.

Αυστηρότατοι στον εαυτό τους, και με επιείκεια και συμπάθεια προς τους «πταίοντας» άνοιγαν τις Πύλες της Εκκλησίας τόσο για τον πρώτο - όσο και για τον έσχατο - και τον εργασάμενο έστω και την δωδεκάτην.

Ο λόγος τους - χωρίς «υπέρογκα» λόγια - ήταν λόγος «άλατι αγάπης ηρτυμένος».

Μιας αγάπης που, τι κρίμα, στις μέρες μας όχι μόνον «εψύγη» αλλά τείνει να καταλήξει όποιος την υπερτονίζει ή πολλάκις την κηρύσσει στην «αίρεση» της αγαπολογίας!...

Κι όμως αυτή η αγάπη καλύψει πλήθος αμαρτιών για όσους την βιώνουν, την πιστεύουν και την εκφράζουν εν έργοις πρωτίστως…

Έτσι κατακλείοντας το σύντομο αυτό και πενιχρό αρθρογράφημά μου δεν έχω τίποτε περισσότερο να πω και να γράψω εγώ ο άγευστος του πατερικού λόγου και της ασκητικής εμπειρίας και ζωής.

Η Εκκλησία έχει μία μόνη οδό να πορεύεται κι αυτή δεν είναι άλλη από τον δρόμο της προσευχής. Βοηθώντας τους ανθρώπους όχι να κάνουν μόνο προσευχή αλλά να γίνονται προσευχή υπέρ πάντων των ανθρώπων.

Αυτό που ταπεινά θέλω να συστήσω σε φιλάγιους και αγωνιστές της αλήθειας με αγάπη είναι: - Διαβάστε Πατέρες - Διαβάστε εκκλησιαστικούς συγγραφείς και διδασκάλους.

- Διαβάστε Βασίλειο, Γρηγόριο και Χρυσόστομο.

- Διαβάστε Αθανάσιο και Κύριλλο. Μπείτε μέσα στο άπειρο κάλλος του πνεύματός τους.

Και εμπιστευθείτε τα λόγια τους που είναι προϊόντα σκληρής και επίπονης εμπειρίας.

Αύτοι έδωσαν αίμα ζωής ολοκλήρου κι έτσι έλαβαν πνεύμα. Το αληθινό πνεύμα της Χάρης και της ευσπλαχνίας του Θεού.

Εμπιστευθείτε κάθε τους λέξη.Κι όπως θα έλεγε ένας πιστός και γνήσιος κήρυκας του Ευαγγελίου της Ειρήνης: Στις δύσκολες μέρες και ώρες της ανθρωπότητας, εσείς την ώρα που θα διαβάζετε Πατέρες - που θα αφήνετε τη ζωή σας στα τίμια και ροζιασμένα χέρια τους - στα θεία λιβάδια των υπέροχων συγγραμμάτων τους - ο Ουρανός θα χτίζει ένα μετόχι αγάπης στο της ψυχής σας κατάλυμα!...

Αυτοί οι Πατέρες και αληθινοί Διδάσκαλοι της Εκκλησίας ας γίνουν οδηγοί στη ζωή όλων μας δια βίου, μέσα στην ξηρασία της «δυσώδους κακίας» που δυστυχώς τείνει να πλεονάζει και κάποτε να υπερνικά την αγάπη!... - που όποιος την κατέχει «ουδέποτε εκπίπτει…».

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Πτολεμαΐδος κ. Εμμανουήλ