Οι Έλληνες γονάτιζαν στον άγιο και ορκίζονταν στο ράσο του ότι θα παλέψουν για την λευτεριά της πατρίδος και ζητούσαν την ευχή του γι᾽ αυτήν. Καί ο άγιος Κοσμάς με τα κηρύγματά του άναβε την θράκα και γινότανε φωτιά και ανόρθωνε την αποσταμένη ελπίδα λέγοντας στους υπόδουλους Έλληνες, ότι «θάρθει το ποθούμενο», η λευτεριά δηλαδή του τόπου μας.

2. Ο άγιος, αδελφοί μου, καταγόταν από την Αιτωλία, αλλά πήγε νωρίς στο Άγιον Όρος και ασκήτευε εκεί. Εκεί όμως άκουγε για την μεγάλη ζημιά που πάθαιναν από τους Τούρκους οι αδελφοί του σκλαβωμένοι Έλληνες, γιατί αλλαξοπιστούσαν χωριά ολόκληρα με τον παπά τους μαζί!... Πονούσε ο άγιος Κοσμάς ακούγοντας στο αγιορείτικο κελλί του αυτά τα κακά μαντάτα και πήρε την μεγάλη απόφαση να φύγει, να πετάξει από το Άγιον Όρος· και σαν πουλί να ανεβαίνει σ᾽ όλα τα δένδρα – τις πόλεις και τα χωριά – της πατρίδος μας και να κηρύττει το γλυκό τραγούδι ΧΡΙΣΤΟΣ και ΕΛΛΑΔΑ.

3. Δεν έχω τον χρόνο, αδελφοί μου, να σας πω για το κήρυγμα του αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Τούτο μόνο λέγω εδώ. Ήταν κήρυγμα απλό μεν, σαν εκείνο το κήρυγμα των ψαράδων της Γαλιλαίας, αλλά κήρυγμα κατηχητικό, δογματικό, σαν εκείνο το κήρυγμα των αγίων Πατέρων, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Γρηγορίου του Παλαμά. Ναί! Το κήρυγμα του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, παρά την απλότητά του, περιείχε βαθειές θεολογικές έννοιες, τις οποίες διαβάζουμε στα συγγράμματα των αγίων Πατέρων. Καί εδώ είναι το μεγαλείο του αγίου ιεροκήρυκα Κοσμά του Αιτωλού: Ότι την θεολογία της Εκκλησίας μας την απλοποιούσε, την «ζύμωνε», και την πρόσφερε σαν ζεστό και γευστικό καρβέλι στον λαό. Ας το πούμε, γιατί δεν αντέχουμε να μην το πούμε: Πολλά από τα σημερινά ακουόμενα κηρύγματα, και μορφωμένων τάχα ιεροκηρύκων, αν τα στίψεις, δεν θα βγάλεις λίγο θεολογικό ζωμό. Έτσι, είχε δίκιο ο Σπέρτζον – ο επηρεασμένος από τον δικόν μας Χρυσόστομο – που έλεγε ότι «το καλύτερο έργο που έχουν να κάνουν μερικοί ιεροκήρυκες, είναι να κλείσουν το στόμα τους»!!!

4. Το κήρυγμά του ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και όλο τον ιεραποστολικό του βίο και την μοναχική του βιοτή, την σφράγισε με το μαρτυρικό του αίμα. Τον έπνιξαν οι Τούρκοι και τον πέταξαν πέρα εκεί στον Αώο ποταμό. Ήταν αυτό η προσευχή του αγίου, την οποία έλεγε καθημερινά: «Χριστέ μου – έλεγε – κάνε με να χύσω το αίμα μου για την αγάπη σου, όπως και Εσύ έχυσες το Αίμα Σου για την αγάπη μου».

5. Χριστιανοί μου, στα χρόνια μας έχουμε ανάγκη από έναν ιερομόναχο Κοσμά Αιτωλό. Άγιο και ταπεινό σαν κι αυτόν, μορφωμένον θεολογικά σαν κι αυτόν, με θερμό το ιεραποστολικό πνεύμα όπως εκείνος και με πόθο μαρτυρίου, σαν τον δικό του. Είναι αλήθεια ότι είμαστε πολλοί κληρικοί στην πατρίδα μας, και μορφωμένοι μάλιστα κληρικοί. Αλλά, ας το ομολογήσουμε ταπεινά, ότι, αν μας στίψεις όλους, δεν θα κάνουμε ούτε λίγες αγνές σταγόνες από τον ιδρώτα και το αίμα του αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Ας έχουμε την ευχή του και ας βοηθήσει και τώρα, από εκεί που είναι, την πατρίδα μας να ελευθερωθεί από τις αλυσσίδες των προβλημάτων της, όπως τότε, στα χρόνια του, την βοήθησε να ελευθερωθεί από τα τούρκικα σχοινιά.

Με πολλές ευχές,

† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας