H θρησκεία των αρχαίων Ἑλλήνων ὑπῆρξε ἡ εἰδολωλατρία καί ἡ μυθολογία τοῦ δωδεκαθέου. Εἶχαν, βεβαίως, ἀναμιχθεῖ καί πολλά στοιχεῖα ἀπό ἄλλες θρησκεῖες γειτονικῶν λαῶν, ὅπως π.χ. τῆς Αἰγύπτου, Βαβυλωνίας, ἀλλά γενικῶς, ὁ ἑλληνικός κόσμος ἦταν βυθισμένος στή λατρεία τῶν εἰδώλων, τῶν μύθων, τῶν πολλῶν θεῶν πού ἡ ἀνθρώπινη φαντασία δημιούργησε κατά διάφορα χρονικά διαστήματα. Ὁ προφήτης Ἱερεμίας θά πεῖ: «Τῷ ξύλῳ εἶπαν, ὅτι πατήρ μου εἶ σύ καί τῷ λίθῳ· σύ ἐγέννησάς με» (Ἱερεμ. 2,27). Ὁ Ἀπ. Παῦλος θά γράψει: «Ἐσεβάσθησαν και ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρά τόν κτίσαντα... καί ἤλλαξαν την δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ ἐν ὁμοιώματι εἰκόνος φθαρτοῦ ἀνθρώπου καί πετεινῶν καί τετραπόδων καί ἑρπετῶν» (Ρωμ. 1.23 ἑξ.).

Ἀλλά τί ἦταν ἡ εἰδωλολατρία; Στόν πυρῆνα της εἶναι ἀποστασία τοῦ ἀνθρώ- που ἀπό τό Θεό. Εἶναι ἡ λατρεία τῶν εἰδώλων, ἤτοι ὁ ἄνθρωπος ἔκανε θεούς καί λάτρευε ἀνθρώπους, ἡγέτες, αὐτοκράτορες, τά ζῶα, τον ἥλιο, τή σελήνη, τή φωτιά, τό νερό, τά ποτάμια, τίς πέτρες, τά ξύλα καί πολλά φυσικά φαινόμενα. Δημιούργησε τό δωδεκάθεο, τούς μύθους περί τῶν δώδεκα θεῶν. Ἀλλά το δωδεκάθεο ἦταν γεμᾶτο με πάθη, μέ ἀλληλοεξοντώσεις, μέ ἀσέλγειες, μέ μία διεστραμ- μένη ἰδέα περί Θεοῦ, ἑνός Θεοῦ πού τόν ἤθελε νεφεληγερέτη, τιμωρό Θεό πού κατακεραυνώνει τούς ἀνθρώπους καί ζητᾶ παντός εἴδους θυσίες, ἀκόμη καί φρικτές ἀνθρωποθυσίες. Ὄπισθεν τῆς εἰδωλολατρίας κρυβόταν καί ἡ ἀνηθικότητα, ἡ σαρκολατρία καθ’ ὅτι «ἀρχή πορνείας ἐπίνοια εἰδώλων, εὕρεσις δέ αὐτῶν φθορά ζωῆς» (Σοφ. Σολ. 14,12).

Πλήν ὅμως, ἡ εἰδωλολατρία καί τό δωδεκάθεο δέν λύτρωσαν τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἀρχαῖος κόσμος ἔνοιωθε φόβο, ἀπόγνωση καί ἀπογοήτευση. Αυτό εἶχε ὡς συνέπεια διά μέσου τῶν αἰώνων την ἠθική καί κοινωνική κατάρ- ρευσή του. Ἡ κατάπτωση και ἀποσύνθεση τῆς κοινωνίας ὑπῆρχε στό μέγιστο βαθμό καί ὡραῖα ἔχει λεχθεῖ πώς «ἄν ὁ Χριστός ἐρχόταν στή γῆ λίγο ἀργότερα, θά εὕρισκε μόνο το πτῶμα τῆς κοινωνίας» (Φραγκ. Σατωμπριάν). Δέν μποροῦσε να σταθεῖ καί νά βοηθήσει τον ἄνθρωπο πού ἔψαχνε καί ἀνα- ζητοῦσε τόν ἀληθινό Θεό. Οἱ θεοί τῆς μυθολογίας ἦσαν ἀνίκανοι, ὡς ψεύτικοι θεοί, να βοηθήσουν τόν ἄνθρωπο στην ἐπίλυση τῶν ὑπαρξιακῶν του προβλημάτων. Τό ἴδιο καί οἱ διάφοροι χρησμοί στά μαντεῖα.

Ἀπό μόνη της ἡ εἰδωλολατρία καταργήθηκε μέ τή σταδιακή φθορά της. Ἡ εἰδωλολατρία αὐτοκαταλύθηκε. Ὁ Χριστός, ὅταν ἦλθε στόν κόσμο ἔφερε τή λύτρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τή δουλεία τῶν εἰδώλων καί τότε «τά ἀρχαῖα παρῆλθε, ἰδού γέγονε καινά τά πάντα» (Β΄ Κορ. 5.17). Ὁ Χριστιανισμός δέν ἔχει ἕνα θεό μυθικό, ἀπρόσιτο, τιμωρό. Ὁ Χριστιανισμός μέ τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, τή θεία διδασκαλία Του θέλει λογική λατρεία ὄχι ἀνθρώπινες θυσίες και αἷμα ζώων καί τράγων. Ἐξυψώνει τά ἤθη τῶν ἀνθρώπων, λυτρώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν ἁμαρτία, τόν βοηθᾶ νά ἐξυψωθεῖ πνευματικά, τοῦ παρέχει νόημα στή ζωή καί τόν λυτρώνει ἀπό τό φόβο τοῦ θανάτου.

Δανείστηκε, βέβαια, στοιχεῖα ἀπό τόν εἰδωλολατρικό κόσμο, γιατί ἔπρεπε τότε νά μιλήσει σ᾽ἕνα τέτοιο κόσμο, ἀλλά δεν ἀντέγραψε τήν ἑλληνική θρησκεία. Ἔδωκε ἄλλο περιεχόμενο καί νόημα σ᾽ ὅ,τι ἔλαβε ἀπό τήν πολυθεΐα, ἡ ὁποία χρησίμευσε μόνο ὡς προπαρασκευή καί προπαιδεία. Ὅσον ἀφορᾶ ἀργότερα τή διάδοση τῆς συκοφαντίας ὅτι ὁ Χριστιανισμός καί δή ἡ Ἐκκλησία κήρυξαν τόν πόλεμο, τή βία καί τόν ἀπηνῆ διωγμό κατά τῆς εἰδωλολατρίας, αὐτή ἡ κατηγορία δέν εὐσταθεῖ. Τό ἀντίθετο συνέβη μέ τό γεγονός τῶν διωγμῶν τῶν ἑκατομμυρίων χριστιανῶν τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων. Τό θαῦμα τῆς ἐπεκτά- σεως τοῦ χριστιανισμοῦ πραγματοποιήθηκε μέ εἰρηνικά μέσα, μέ τήν ἀγάπη καί τό κήρυγμα, μέ τό φιλάδελφο καί εἰρηνικό πνεῦμα πρός ὅλους. Ἡ Ἐκκλησία δέν κήρυξε βία κατά τῶν εἰδωλολατρῶν, γιατί ἔχει ὡς σύνθημα την ἐντολή τοῦ Χριστοῦ «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Ἰω. 13.14) πού ἀποτελεῖ ἀξίωμα ζωῆς γιά τόν αὐθεντικό χριστιανό.

Ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνός, ὁ σοφός πατήρ τῆς Ἐκκλησίας, θά πεῖ ἀργότερα: «Δέν ἔχει ἀρετή αὐτό πού γίνεται μέ βία». Ὁ χριστιανισμός ὄχι μόνο δέν κατέστρεψε εἰδωλολατρικούς ναούς ἀλλά διέσωσε. Πολλοί ὅταν εἶχε ἐπικρατήσει ὁ χριστιανισμός καί ἡ εἰδωλολα τρία εἶχε σβήσει, μετετράπηκαν σέ χριστιανικούς, σέ τόπους εὐσεβείας και ὄχι ἀτίμωσης, τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Πολλοί ἄλλοι ἔπεσαν ἀπό τήν ἐγκατάλειψη. Ὅπως, ἐπίσης, καί ἡ Ἐκκλησία κυρίως διά τῶν μοναστηρίων της διέσωσε πολλά κείμενα τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων καί ποιητῶν. Βεβαίως κατά διάφορα χρονικά διαστήματα παρουσιάσθηκαν βίαια ἐπεισόδια φανατικῶν χριστιανῶν, ὅπως πάντοτε ἐμφανίζονται, κατά τῶν εἰδωλολατρικῶν ἐθίμων, τελετῶν καί ἀγαλμάτων, ἀλλά αὐτά ἦταν μεμονωμένων ὁμάδων τά ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία οὐδέποτε ἐπευλόγησε γιατί ἀκριβῶς καταδικάζει το θρησκευτικό φανατισμό, τή βία καί την ἔχθρα.

Ἔτσι, καί στήν ἐποχή μας, μία προσπάθεια ἀναβίωσης τοῦ δωδεκαθέου καί τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς θρησκείας ἀποτελεῖ ἀφροσύνη καί μωρία καί ἐπιφέρει ποικίλη σύγχυση στήν κοινωνία. Τά εἴδωλα εἶναι σκοτάδι, εἶναι δουλεία στήν ἁμαρτία. Δέν σώζουν. Ὁ χριστιανισμός εἶναι τό ἀληθινό φῶς τοῦ κόσμου.

Χρυσόστομος Σεκοῦνδος