Παληά ή παρα­σκευή του προσφόρου ήταν ύπόθεσι δύσκολη. Διάλε­γαν τό καλύτερο στάρι. Οί πιό αύστηροί καί άκριβολόγοι «ψώχοντες», τρίβοντας δηλαδή με τά χέρια τά ώριμα στάχυα, νά μή πατηθούν άπό τίς οπλές τών άλοώντων ζώων, νά μή κοπρισθοΰν στ’ αλώνι. Τό έπλεναν, τό στέγνωναν καί τό διατηρούσαν σέ ξεχω­ριστό άμπάρι. Όταν τέλειωνε τό στάρι τους έτρωγαν μπομπότα, άλλά τό στάρι γιά τίς λειτουργιές όλου τού χρόνου δέν τό πείραζαν ποτέ. Τό πήγαιναν στό μύλο ξεχωριστά άπ’ τ’ άλλο στάρι, τ’ άλεθαν καί τό σίτιζαν μέ τήν «μεταξόσιτα» καί μ’ αύτό ζύμωναν οί γυναίκες τά πρόσφορα.

Μέ ξεχωριστό προζύμι πού τό άνάπιαναν άπ’ τόν Βασιλικό τού Τιμίου Σταυρού στίς 14 Σεπτεμβρίου, ποτέ μέ μαγιά. Καί σέ ειδικό σκαφίδι άπό πελεκημένο πλατάνι, φυλαγμένο χωρι­στά καί πεντακάθαρο. Όλα ξεχωριστά καί καθαρά. Τό ταψί, τά πανιά, οί πετσέτες ειδικά γιά τά πρό­σφορα. Κι όταν έρχονταν ή ώρα τού ζυμώματος γίνο­νταν προπαρασκευή προσεκτική. ’Αποχή άπό σχέσε­ων οί ύπανδρες, λούσιμο, άλλαγμα καί προσευχή πρίν τό ζύμωμα. Προσευχή καί κατά τήν διάρκεια τού ζυμώματος. Τό «Πιστεύω», τό «Πάτερ ήμών», τό «Έλέησόν με ό Θεός» οί γραμματισμένες, τό «Κύριε έλέησον» καί τό «Σώσέ μας Χριστέ μου, βοήθα μας Παναγία μου» οί άγράμματες. Όχι γέλια, όχι κουβε­ντολόι. Καί τά μαλλιά σφιχτά δεμένα μέ ειδικό μα­ντήλι γιά νά μή πέση καμμιά τρίχα, καί λευκή καθα­ρή μπροστοποδιά, καί σταυροκόπημα πρό τής ένάρ ξεως, καί σταύρωμα τού άλευριού καί σταύρωμα τού σκαφιδιού. Καί προσοχή πολλή τό ζυμάρι νά είναι σφιχτό γιά νά γίνη καλό τό σφράγισμα καί τά πρό­σφορα νά είναι στρογγυλά, καλοφτιαγμένα.

Θέλετε κι’ άλλες λεπτομέρειες; Υπάρχουν πολλές, δείγματα άψευδή τής εύλαβείας των εύλογη μένω ν εκείνων γυ­ναικών. ’Άς άναφέρω μόνο μία, καί έξ όνυχος τόν λέ­οντα: Ζύμωναν τριφτά τό ζυμάρι, όχι μέ τίς γροθιές, όπως στό κοινό ζύμωμα, έκ σεβασμού, καί μέ τά δά­χτυλα κλειστά μή τυχόν καί «μουτζώσουν» την ζύμη. Καί τά πρόσφορα εύωδίαζαν περισσότερο άπό εύλάβεια καί 'Ορθοδοξία παρά άπ’ τό ψήσιμο. Πού κι’ αύτό γίνονταν σέ ειδικό άναμμα τού φούρνου ή τής γάστρας καί όχι μέ παληόξυλα ή παληόχαρτα ή ό,τι άχρηστο, άλλά μέ κλάρες καί ξύλα άπ’ τόν γειτονικό λόγγο. Πραγματικά ήταν σάν νά φορούσαν πετραχήλι.

Τώρα όλα άπλοποιήθηκαν. Λίγο προζύμι στό ψυγείο, λίγο σκληρό άλεύρι άπό τόν φούρνο ή τήν ύπεραγορά καί ψήσιμο στήν ήλεκτρική κουζίνα. Αύτό είναι όλο κι’ όλο. Κι αύτό όμως φαίνεται πολύ. ’Ελάχιστες χριστιανές ζυμώνουν πρόσφορα. Ελάχι­στες κι αύτές πού προσέχουν τήν ποιότητα, τό σχήμα, τήν σφραγίδα. Ελάχιστες αύτές πού θεωρούν πρωταρχικό τους καθήκον τήν παρασκευή προσφο­ρών. Οι πολλές άγνοούν παντελώς αύτό τό καθήκον. Κι άν τό θυμηθούν κάποτε, τρέχουν στόν φούρνο τής γειτονιάς, άγοράζουν ένα κακοφτιαγμένο πρόσφορο, τό χώνουν σέ μιά χαρτοσακκούλα, τό ρίχνουν σέ μιά νάϋλον σακκούλα καί... ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε.

Τό άγοραστό πρόσφορο δέν έχει καμμιά άξια κι αυτό γιά πολλούς λόγους:

α) Γιατί δέν ζυμώνεται μέ προσευχή. Πολλές φορές ζυμώνεται καί μέ βλαστήμιες.

β) Γιατί δέν δίδεται καμμιά σημασία στήν έκτύπωσι τής σφραγίδας.

γ) Γιατί δέν γίνονται άπό κατάλληλο αλεύρι καί σέ ειδικά δοχεϊα-ζυμωτήρια. Είναι άπλώς ένα κομμάτι άπ’ τήν ζύμη τού ψωμιού.

δ) Γιατί περιέχουν μαγιά της μπύρας καί όχι προζύμι. Αύτό άντίκειται στήν Παράδοσι τής Εκκλησίας μας. Ό Κύριος στόν Μυστικό Του Δείπνο χρησιμοποίησε άρτον ένζυμον, μέ προζύμι δηλαδή. Όμιλεΐ έπίσης γιά «ζύμη» στό ψωμί: «μικρά ζύμη όλον τό φύραμα ζυμοί» καί όχι γιά μαγιά καί άλλες τεχνικές, ε) Γιατί γίνονται καί άλλες προσμίξεις καί άλχημείες, ώστε νά γίνη τό ψωμί «άφράτο», πράγμα πού δέν έπι- τρέπεται στό πρόσφορο πού πρέπει νά είναι «έκ σίτου καθαρού» καί μόνον.

Ή 'Ορθόδοξη λοιπόν νοικοκυρά φροντίζει νά έχει μιά ξύλινη σφραγίδα άπ’ τό Άγιον Όρος, ώστε νά έκτυπώνωνται καθαρά τά γράμματα ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ, ΤΟ Μ Θ (Μήτηρ Θεού) καί τά εννέα τάγματα τών Αγίων. Νά έχει ώρισμένα ειδικά δοχεία γιά τό ζύμω­μα καί λευκές πετσέτες γιά τό τύλιγμα. Πώς παρα­σκευάζονται τά πρόσφορα; Άς ρωτήσουν τίς πα λαιότερες καί θά μάθουν. Μαθαίνουν τόσες πολύ­πλοκες συνταγές φαγητών καί δέν μπορούν νά μά­θουν νά ζυμώνουν πρόσφορα; Μόνον έρωτήστε σύ­ντομα γιατί οί παληές πεθαίνουν καί πολλά μυστικά χάνονται...

Αρχιμ.Δοσιθέου