Σέ ἕνα ἀπό τά τροπάρια τοῦ ἑσπερινοῦ ὁ ἱερός ὑμνογράφος τονίζει πώς πρέπει νά ἀναλάβουμε τήν πνευματική νηστεία. Ποιά εἶναι ἡ πνευματική νηστεία; Νά μή λαλοῦμε δόλια κατά τοῦ πλησίον, νά μή σκανδαλίζουμε τόν ἀδελφό μας, ἀλλά νά φαιδρύνουμε μέ τήν μετάνοια τήν λαμπάδα τῆς ψυχῆς μας καί μέ δάκρυα νά βοήσουμε στόν Θεό: «Ἄφες ἡμῖν τά παραπτώματα ἡμῶν, ὡς φιλάνθρωπος». Ἄς δοῦμε ποιά εἶναι ἡ πνευματική νηστεία καί πῶς τήν ἐπεξηγοῦν πλατύτερα οἱ πατέρες  τῆς ἐκκλησίας μας.Γιά τήν νηστεία ἀπό τίς τροφές πολλές φορές ἔχετε ἀκούσει. Ἡ σωματική νηστεία εἶναι ἕνα μέσο, γιά νά πολεμήσουμε τά πάθη μας. Π.χ. ἡ δαιμονική ἐνέργεια δέν φεύγει ἀπό τόν ἄνθρωπο, «εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ»[1]. Κανείς ἀπό τούς ἁγίους δέν ἀρίστευσε παρά μέσα στήν προσευχή καί τήν νηστεία. «Συνηλικιῶτίς ἐστι τῆς ἀνθρωπότητος∙ νηστεία ἐν τῷ παραδείσῳ ἐνομοθετήθη», γράφει ὁ μέγας Βασίλειος. Ἡ νηστεία σάν νά εἶναι «πατρῶος κλῆρος», πατρική κληρονομιά, μεταδίδεται ἀπό γενεά σέ γενεά μέχρις ἐμᾶς. «Νηστεία προφήτας γεννᾷ, δυνατούς ῥώννυσι∙ νηστεία νομοθέτας σοφίζει, ψυχῆς ἀγαθόν φυλακτήριον, σώματος σύνοικος ἀσφαλής, ὅπλον ἀριστεύουσι, ἀθληταῖς γυμνάσιον. Τοῦτο πειρασμούς ἀποκρούεται, τοῦτο ἀλείφει πρός εὐσέβειαν, νήψεως σύνοικος, εὐφροσύνης δημιουργός», θά προσθέσει ὁ μέγας Βασίλειος.

Ἡ ἀληθινή ὅμως καί πνευματική νηστεία εἶναι πιό πάνω ἀπό τήν σωματική. Εἶναι ἡ ἀλλοτρίωση τῶν κακῶν, εἶναι ἡ λύση κάθε συνδέσμου ἀδικίας. Νά συγχωρήσουμε στόν πλησίον τόν θυμό καί κάθε λύπη. Πῶς εἶναι δυνατό νά νηστεύει κανείς ἀπό κρέατα καί νά κατατρώγει τόν ἀδελφό του μέ δόλια χείλη; «οἶνον ἀπέχεις, ἀλλ’ ὕβρεων οὐ κρατεῖς; Τήν ἑσπέραν ἀναμένεις εἰς μετάληψιν, ἀλλά δαπανεῖς τήν ἡμέραν εἰς δικαστήρια;» Νηστεία εἶναι τό κατά Θεόν πένθος.

Τό μεγαλύτερο ἀγαθό πού μπορεῖ νά ἔχει ἕνας ἀνθρωπος εἶναι ὁ Θεός. Ἡ ἐπικοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό εἶναι τό ἄκρως ἀγαθό. Ὁ Θεός εἶναι ἡ μακαριότητα, ἡ χαρά, τό φῶς, ἡ ζωή, ἡ ἀλήθεια. Ὅ,τι εἶναι ὁ Θεός σέ ἀπόλυτο βαθμό εἶναι καί ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ σέ σχετικό. Στόν Παράδεισο εἴχαμε ὅ,τι εἶχε ὁ Θεός, ἀλλά σέ σχετικό βαθμό. Ὅταν, λοπόν, συγκρίνει κανείς τήν ζωή τοῦ Παραδείσου μέ τήν ζωή τήν ἄθλια καί γεμάτη ἁμαρτίες πού περνᾶμε σήμερα, εἶναι δυνατό νά μή νηστεύουμε καί νά μήν πενθοῦμε συνέχεια; Ἀπό μικρόθεοι γίναμε δοῦλοι τῶν παθῶν. Ὀρθῶς ὁ ὑμνογράφος λέγει πώς μέ δάκρυα κραυγάζουμε στόν Χριστό. «Ἄφες ἡμῖν τά παραπτώματα ἡμῶν ὡς φιλάνθρωπος». Ἡ νηστεία μᾶς ὑπενθυμίζει τά ἀγαθά πού ἔχουμε χάσει. Εἶναι μιά ἔνδειξη πώς προσδοκοῦμε καί πάλι τόν Παράδεισο. Ἡ νηστεία στέλνει τήν προσευχή στόν οὐρανό σάν νά εἶναι φτερό. Ἡ νηστεία δέν εἶναι μόνον ἐξωτερική, δηλαδή νά μήν γεύεσαι τροφές ἀπαγορευμένες, ἀλλά καί ἐσωτερική. Ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβινός λέγει πώς πρέπει νά ἀκριβολογοῦμε τήν διάνοιά μας. Νά ψάχνουμε μήπως ἔχουμε πέσει σέ διάφορα παραπτώματα, κατακρίσεις, διαβολές καί συκοφαντίες. Νά ποιά εἶναι ἡ πνευματική νηστεία.

Ἀγαπητοί μου·

Ὁ ἅγιος Βασίλειος κάπου λέγει· «Ἀπόπλυνε τήν ψυχήν ἁμαρτημάτων», νά ἀποπλύνεις τήν ψυχή σου ἀπό τά ἁμαρτήματα. Νά χρισθεῖς μέ τό μύρο τοῦ Χριστοῦ. Ἀντί νά ἐπιδεικνύεις τήν σωματική νηστεία, φρόντισε μαζί μέ αὐτήν νά ξεφορτωθεῖς καί τά ἁμαρτήματά σου. Ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος κάπου γράφει: «Ὑπάρχουν ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ πού ἀπογράφουν τούς νηστευτές». Ὅσοι τήν περίοδο αὐτή νηστεύουν, ὑπάρχουν ἄγγελοι πού τούς σημειώνουν. Δυστυχῶς ὑπάρχει ἡ συνήθεια νά νηστεύουν τήν πρώτη καί τήν τελευταία ἑβδομάδα τῶν νηστειῶν. Αὐτή ἡ συνήθεια ὑπάρχει ἀπό παλιά. Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος θεολόγος τό 1000 μ.Χ. τήν ὀνόμασε ἐνέργεια τοῦ διαβόλου. Ὁ διάβολος  ἐμπνέει αὐτήν τήν κακή συνήθεια. Καί μάλιστα ὁ ἅγιος προτρέπει  ὅπως τήν πρώτη καί τήν δεύτερη ἑβδομάδα νηστεύουμε, «καί καθεξῆς ὁμοῦ καί τάς λοιπάς». Μαζί μέ τά σωματικά θά πρέπει νά προσέχουμε καί τά πνευματικά. Ἄς σταματήσουμε τήν ἀκράτεια τῆς γλώσσας μας, τούς πονηρούς ὀφθαλμούς μας, τούς ἀπρεπεῖς λογισμούς, τά πονηρά μας ἔργα. Ἐάν νηστεύουμε μόνον ἀπό τροφή, θά ὑπερηφανευτοῦμε, ἐνῶ ὅταν νηστεύουμε κι ἀπό τά δύο, θά πάρουμε τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἄς ἀγωνισθοῦμε τόν καλό αὐτόν ἀγῶνα, γιά νά ζήσουμε μαζί μέ τόν Θεό. Ἀμήν.

† Ὁ Ἐδέσσης, Πέλλης καὶ Ἀλμωπίας ΙΩΗΛ