Σήμερα είναι μέρα τιμής και μνήμης σε αυτούς που σχεδόν 2 αιώνες πριν μας ελευθέρωσαν. Ημέρα ευγνωμοσύνης σε όσους έδωσαν τη ζωή τους για την λευτεριά της Πατρίδος μας.Δύο χαίρε αποτελούν το νόημα της μεθαυριανής μεγίστης επετείου. Το «Χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία» και το «χαίρε ω χαίρε ελευθεριά». Το πρώτο προφέρεται από τα χείλη του Αγγέλου, το δεύτερο από τα χείλη του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού. Άλλωστε η σύζευξη των αγώνων του Έθνους με τις εκκλησιαστικές εορτές αποκαλύπτει τον εκκλησιαστικό χαρακτήρα που είχε ολόκληρη η ζωή των Ελλήνων.

Παρά τη συστηματική προσπάθεια διαστρέβλωσης της ιστορίας,  από κάποιους δήθεν προοδευτικούς, τα γεγονότα βοούν ότι ο Ελληνισμός διατηρήθηκε και διαφυλάχθηκε χάρη στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Το Γένος διαφύλαξε την ιδιοσυγκρασία του, τη γλώσσα του, την ιστορία του, χάρις στο αίμα των χιλιάδων νεομαρτύρων, όπως αυτό του Πατροκοσμά. Αυτό το αίμα ανέκοψε το κύμα εξισλαμισμού των υπόδουλων Ρωμηών, καθώς είχαμε πολλούς εκούσιους εξισλαμισμούς ανθρώπων για να γλιτώσουν από τα βάσανα. Αλλαξοπιστία όμως, σήμαινε ταυτόχρονα και απώλεια της εθνικής συνείδησης.

Ήρθε η ώρα της μεγάλης Επανάστασης, - είχαν προηγηθεί περίπου 30 άλλες- κλήρος και λαός μαζί, μιας και πάντα, η Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν μαζί με το λαό μας. Άλλωστε σαν Ορθόδοξοι χριστιανοί, όλα τα σημαντικά γεγονότα της ζωής μας, από της γεννήσεως μέχρι το θάνατό μας λαμβάνουν χώρα μέσα στην εκκλησία.

Κεντρικό πρόσωπο, πρωτεργάτης της Επανάστασης στη Ρούμελη, ο επίσκοπος Ησαΐας Σαλώνων. Τα ιστορικά γεγονότα έχουν αναλυθεί στο παρελθόν από πλέον ειδικούς ομιλητές, όμως μια σύντομη αναφορά, βοηθά τους παλαιότερους να συνειδητοποιήσουν και να εμβαθύνουν, τους δε νεότερους να μάθουν την ιστορία του Έθνους μας. Ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, γεννήθηκε στη Δεσφίνα το 1778 και ήταν ο τρίτος γιός ιερέα. Σε ηλικία 19 ετών εκάρη μοναχός στο μοναστήρι του Προδρόμου της Δεσφίνας, με το όνομα Ησαΐας. Στη συνέχεια μονάζει στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά, όπου γίνεται διάκος. Αργότερα φεύγει για τα Ιωάννινα, έχοντας αποφασίσει να ανεβεί τους βαθμούς της ιεροσύνης. Στην Κωνσταντινούπολη γνωρίζεται με τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’, ο οποίος γίνεται δάσκαλος και εμπνευστής του. Το 1818, 40 μόλις χρόνων χειροτονείται από τον Πατριάρχη επίσκοπος Σαλώνων και επιδεικνύει πολύπλευρη αξιοσημείωτη δραστηριότητα. Γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Στις 11 Μαρτίου 1821 ο Ησαΐας αποβιβάζεται κρυφά στην Αντίκυρα επιστρέφοντας από την Πόλη και μεταφέροντας τις οδηγίες τους Πατριάρχη για τον ξεσηκωμό. Στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά συναντιέται με τον Αθανάσιο Διάκο και τους μαχητές του. Όλοι δίνουν όρκο για την λευτεριά. Έρχεται στα Σάλωνα, όπου συνεννοείται με τον οπλαρχηγό Πανουργιά και αναθέτουν την οργάνωση της Επανάστασης στους προκρίτους της πόλης. Στις 24 Μαρτίου του 1821 σε τούτο εδώ τον τόπο, στο μοναστήρι του προφήτη Ηλία, συναντώνται ο Ησαΐας, ο Πανουργίας με 60 παλικάρια  και προεστοί από τα Σάλωνα. Μετά τη δοξολογία ορκίζονται και υψώνουν τη σημαία της Επανάστασης. Ελευθερία ή θάνατος. Ο ιστορικός της εποχής Φιλήμων γράφει «οι δυο μονές της Λαύρας και του προφήτη Ηλιού, αξιούνται της δάφνης περί των πρωτείων κατά τον αγώνα». Από τα πρωτοπαλίκαρα του Πανουργιά ξεσηκώνονται οι Γαλαξιδιώτες και οι κάτοικοι του Αγ. Γεωργίου. Πυρομαχικά φτάνουν από το Γαλαξίδι. Ακολουθεί η απελευθέρωση της πόλης των Σαλώνων στις 27 Μαρτίου και η άλωση του κάστρου της Οργιάς, στις 10 Απριλίου μετά από πολιορκία 13 ημερών, ανήμερα το Πάσχα. Είναι το πρώτο κάστρο που καταλαμβάνουν οι επαναστατημένοι Έλληνες.

Εν τω μεταξύ, ο Ησαΐας αφήνει τα άμφιά του στο μοναστήρι, ζώνεται τα άρματα και βρίσκεται δίπλα στον Πανουργιά. Από το Ζητούνι, τη σημερινή Λαμία, ο Ομέρ Βρυώνης παίρνει την εντολή να καταπνίξει την Επανάσταση. Οι δικοί μας αποφασίζουν να αντισταθούν, ο μεν Διάκος στην Αλαμάνα και ο Πανουργιάς με τον Ησαΐα δίπλα του στην Χαλκωμάτα. Εκεί πέφτει μαχόμενος μαζί με τον ιερέα αδερφό του τον παπά Γιάννη στις 23 Απριλίου του 1821.

Ο Ησαΐας ήταν ο μοναδικός δεσπότης που σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης. Κι εμείς σήμερα τιμούμε αυτόν, που έκανε το ράσο σημαία. Μαζί μ’ αυτόν και τους άλλους ρασοφόρους, τους 11 Πατριάρχες, τους 100 μητροπολίτες και τους περισσότερους από 6000 ιερείς και μοναχούς, που θυσιάστηκαν στα χρόνια της σκλαβιάς και κατά την επανάσταση.

Το μοναστήρι του προφήτη Ηλία, έγινε στη συνέχεια η βασική εστία και το ορμητήριο των επαναστατημένων Ελλήνων. Η προσφορά του ιστορικού αυτού μοναστηριού, που χτίστηκε πριν από 1000 περίπου χρόνια, στην απελευθέρωση του Γένους, είναι τεράστια. Πριν από την έναρξη της Επανάστασης, ήταν το καταφύγιο των φτωχών και κατατρεγμένων Ελλήνων της ευρύτερης περιοχής. Ήταν όμως και ο τόπος, όπου ο καλόγερος  στο τρεμάμενο φως του καντηλιού, θέριευε την αποσταμένη ελπίδα και έσπερνε το σπόρο της λευτεριάς στις ψυχές των σκλαβωμένων Ελληνόπουλων. Εδώ πρωτοϋψώθηκε η σημαία της λευτεριάς. Το μοναστήρι όμως απετέλεσε και τροφό των αγωνιστών, όπως φαίνεται από πληθώρα επισήμων εγγράφων της εποχής. Η συμβολή του όμως, δεν εξαντλείται στα προηγούμενα. Ο ηγούμενος Βενιαμίν και 30 μοναχοί από εδώ, πήραν τα όπλα και έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες, υπό την καθοδήγηση του Πανουργιά και του Γκούρα. Οι Τούρκοι συνειδητοποίησαν ότι το μοναστήρι χρησίμευε ως ορμητήριο των επαναστατών και το 1825 επιτέθηκαν με ισχυρή δύναμη. Οι υπερασπιστές τους απέκρουσαν, αλλά η έλλειψη πολεμοφοδίων, τροφής και νερού τους ανάγκασαν να το εγκαταλείψουν νύχτα. Ο Κιουταχής ανατίναξε τα κτήρια και την εκκλησία του μοναστηριού καταστρέφοντάς το ολοσχερώς.

Όμως τι ήταν αυτό που ώθησε τους αγωνιστές στην Επανάσταση; Τι φλόγιζε την ψυχή τους; Τι άλλο από το Ορθόδοξο φρόνημα, από το πνεύμα της Ανατολικής Ορθόδοξης αυτοκρατορίας μας, αυτής που άντεξε 1.100 χρόνια.

Αυτό το πνεύμα που άντεξε και μετά την τελική  Πτώση της Βασιλεύουσας το 1453, κράτησε το Γένος μας πνευματικά ζωντανό, παρά την για 400 χρόνια υποδούλωση του σ’ ένα λαό βάρβαρο, κάτω από τις πιο αντίξοες και απάνθρωπες συνθήκες. Πώς όμως διατηρήθηκε αυτό; Τους πρώτους 2 αιώνες της σκλαβιάς, υπήρχε μόνο η εκκλησία και τα κρυφά σχολειά. Η πίστη, η κοινή γλώσσα και οι διηγήσεις, διατήρησαν τον Ελληνισμό σαν συλλογικότητα. Ο Πατροκοσμάς ίδρυσε εκατοντάδες σχολεία και με τους αναρίθμητους νεομάρτυρες σφράγισαν με το αίμα τους την ιστορία δίνοντας το παράδειγμα. Αργότερα είχαμε τους δασκάλους του Γένους στις σχολές που ιδρύθηκαν, κυρίως με την παρότρυνση των επισκόπων και μετά, στα χρόνια του ΝΕ διαφωτισμού, οι σχολές συνδύαζαν την αρχαιοελληνική γραμματεία με την πατερική διδασκαλία.

Αυτό το πνεύμα της Βασιλεύουσας των Πόλεων ανέστησε και απελευθέρωσε το Γένος μας το 1821. Αυτό το πνεύμα που δεν είναι μόνον ηρωικό και γενναίο, αλλά πρωταρχικά Ορθοδόξως Χριστιανικό, συνυφάνθηκε απόλυτα με την Ελληνική ψυχή και απετέλεσε την ψυχή της ψυχής και του νέου Ελληνισμού. Ριζώθηκε βαθειά μέσα στο είναι μας ἡ Πίστη – δηλαδή, ἡ Ζωή του Χριστού – και μας κράτησε αλλιώτικους και ξεχωριστούς από όλους τους άλλους λαούς, που νόθευσαν, ή αγνόησαν τελείως τον Χριστιανισμό.

Το πνεύμα της Πίστεως, το πνεύμα των Αγίων Πατέρων μας, του Μ. Κωνσταντίνου, προσπάθησε να επαναφέρει ο Ι. Καποδίστριας μετά την απελευθέρωση, αλλά τον πρόλαβαν οι δολοφόνοι του. Παρ’ όλα αυτά το έργο του μέσα σε τρία μόλις χρόνια θεωρείται κολοσσιαίο.

Αυτό μας προφύλαξε για άλλα 200 χρόνια μετά την Παλιγγενεσία, ανέδειξε αναστήματα σαν του Παύλου Μελά, ενέπνευσε τους αγωνιστές του ’40 και παρά τους συνεχείς επιπόλαιους ακροβατισμούς μας και τις ερωτοτροπίες μας με τις αλλοφροσύνες και τις διαστροφές της Δύσεως δεν μας άφησε να σαπίσουμε πνευματικά και να αφανισθούμε εθνικά.

Αυτό το πνεύμα χάθηκε από την πολιτειακή ζωή της Ελλάδας μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια και θα ήθελα να σταθώ στο πώς και το γιατί.

Στη Δύση ο Πάπας θέλει να αντικαταστήσει τον Θεάνθρωπο με τον άνθρωπο και γίνεται η αφετηρία όλων των ουμανισμών, που εκθειάζουν τον αλάθητο άνθρωπο. Από την άλλη, ο Λούθηρος εξασφάλισε την επιτυχία της επαναστάσεώς του εναντίον του παπισμού, στηριζόμενος στους ευγενείς άρχοντες της εποχής του. Ανάγει τους ευγενείς σε άρχοντες απευθείας εγκατεστημένους από το θεό, χωρίς τη μεσολάβηση της εκκλησίας. Έτσι, δημιουργείται μια κοσμική εξουσία, εκ θεού μεν, αλλά ανεξάρτητη και πέρα από την εκκλησία, η οποία μάλιστα ελέγχει την εκκλησία. Αυτή η πρακτική σύντομα έγινε κανόνας στις προτεσταντικές περιοχές, όπου οι πολιτικοί ηγέτες μέχρι την κατάργηση της μοναρχίας το 1918 ήταν η κεφαλή των εκκλησιών στα διοικητικά θέματα.

Η τερατώδης έμπνευση του Λουθήρου, η οποία καταργεί το ίδιο το Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία, έγινε καθοριστική για την διαμόρφωση της ελληνικής πραγματικότητας μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια.

Με την πιστή εφαρμογή αυτής της έμπνευσης του Λουθήρου εγκαθίσταται ο Όθωνας, όντας ο ίδιος παπικός, ως κεφαλή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στα διοικητικά. Στην πράξη αυτό σημαίνει την πλήρη περιθωριοποίηση της Εκκλησίας και τον απόλυτο έλεγχό της από τον Βασιλιά, από την κοσμική εξουσία με τα γνωστά επακόλουθα (κλείσιμο μοναστηριών, αποεκκλησιαστικοποίηση της παιδείας, μετατροπή των κληρικών σε υπαλλήλους που ελέγχονται από το κράτος κ.ά.). Σημαίνει φυσικά την πλήρη ανατροπή της ζωής των Ορθοδόξων χριστιανών, που την θεμελιώνει ο Άγιος Κοσμάς, λέγοντας: «και αν τύχη ένας ιερεύς και ένας βασιλεύς, τον ιερέα να προτιμήσεις· και αν τύχη ένας ιερεύς και ένας άγγελος, τον ιερέα να προτιμήσεις, διότι ο ιερεύς είνε ανώτερος από τούς Αγγέλους.» Είναι πολύ σημαντικό το χωρίο αυτό, επειδή μας δίνει την τάξη στην χριστιανική διακυβέρνηση, μια τάξη που σύμφωνα με αυτό το προτεσταντικό μοντέλο έχει πλήρως διαλυθεί και ανατραπεί.

Σύμφωνα όμως με το Ευαγγέλιο στο Χριστό εδόθη πάσα εξουσία εν ουρανώ και επί γης. Άρα, η κοσμική εξουσία και οι άρχοντες δεν νοείται να είναι ούτε πάνω ούτε έξω από την εκκλησία. Η χριστιανική διακυβέρνηση θέλει τους άρχοντες μέσα στην εκκλησία γιατί η εκκλησία είναι το περιέχον. Διαφορετικά, συμβαίνει αυτό που ζούμε σήμερα, δηλαδή ο Χριστός εκτοπίζεται και στη θέση του ενθρονίζεται ο αλάθητος, ο απόλυτα αυτονομημένος άνθρωπος, πρώτα του προτεσταντισμού και έπειτα του δυτικού ουμανισμού, ο οποίος σήμερα πλέον ως υπεράνθρωπος του Νίτσε προχωρεί στην ανατροπή όλων των αξιών. Επομένως στην Εκκλησία δεν πέφτει λόγος στα θέματα που αφορούν στην όλη κοινωνική πραγματικότητα, την καθημερινότητα των πιστών, την παιδεία, τα ΜΜΕ που διαμορφώνουν ή μάλλον παραμορφώνουν σήμερα τις ηθικές αξίες, πριν τις ορίσει η νομοθεσία στην συνέχεια. Και μάλιστα η Εκκλησία, όπως υποστηρίζουν, είναι ένας απλός κοινωνικός φορέας, στην ουσία τίποτε παραπάνω από ένα σύλλογο που αποστολή έχει να ασχοληθεί αυστηρά με τα του οίκου της.

Τελικά, τόσο ο κλήρος όσο και οι πιστοί έχουμε αποδεχθεί αυτό το παραμύθι. Θεωρούμε ότι αυτή η κατάσταση είναι η φυσική τάξη των πραγμάτων. Μόνο σε ορισμένα συμπτώματα αντιδρούμε. Καταλήξαμε, αντί να επιλέγουμε τον Χριστό, την πηγή κάθε εξουσίας, να στηρίζουμε την ελπίδα μας επ’ άνθρωπον, και όχι απλώς επ’ άνθρωπον, αλλά στον χρεωκοπημένο ευρωπαίο άνθρωπο, που έχει καταστήσει τον εαυτό του αλάθητο και έχει πετάξει τον Χριστό στα αζήτητα της παγκόσμιας ιστορίας.

Αυτή είναι η αιτία της σημερινής μας κατάστασης. Η πνευματική αποδόμηση, η οποία όπως είδαμε εντέχνως καλλιεργήθηκε εδώ και πολλά χρόνια, οδήγησε στη σημερινή πολύπλευρη κρίση. Όχι όμως, η Ελλάδα δεν πέθανε εμείς την πεθαίνουμε.

Έχουμε χρέος να ξαναβρούμε την πολιτισμική μας παράδοση, αυτή που στηρίζεται στη δική μας ταυτότητα και προσδιορίζεται από τρεις άξονες: την Ορθοδοξία, τη γλώσσα, τον πολιτισμό και την ιστορία μας. Να σταματήσουμε να συγχέουμε την πρόοδο των θετικών επιστημών της Δύσης με τον πολιτισμό. Να σταματήσουμε να είμαστε  μιμητές του χρεοκοπημένου Δυτικού πολιτισμού και να το θεωρούμε πρόοδο. Δάσκαλοι και φωτιστές του κόσμου αρμόζει να είμαστε και όχι ευρωδιακονιάρηδες. Πρέπει να σταματήσουμε να ερμηνεύουμε τα πάντα με βάση τον ιστορικό υλισμό. Δεν εξελίσσει τις κοινωνίες μόνο ο οικονομικός παράγων. Πίσω από την ύλη βρίσκεται το πνεύμα. Υπάρχουν ηθικοί νόμοι και η παράβασή τους επιφέρει εξασθένιση και εκφυλισμό.

Βασικός μοχλός ανατροπής της σημερινής παρακμής, είναι η παιδεία. Αναφερόμενος στην παιδεία των νέων και όχι στην εκπαίδευσή τους σε δεξιότητες, πρέπει να κατανοήσουμε ότι είναι το σύνολο των αξιών που θα τους συνοδεύουν σε όλη τους τη ζωή. Άρα, ο καθορισμός της παιδείας ξεκινά από το τι ανθρώπους θέλουμε να δημιουργήσουμε. Αν οι νέοι μας σήμερα μάθαιναν την πραγματική ιστορία, την πατρώα μας γλώσσα και τον Ελληνικό πολιτισμό, δεν θα ήταν οι αυριανοί πολίτες εύκολα διαχειρίσιμοι από την παγκόσμια Νέα Τάξη, που προσπαθεί να ελέγξει τις τύχες των λαών της γης. Να λοιπόν ποιο είναι το πρόταγμα. Μια πραγματική Εθνεγερσία.

Η επαναφορά του πραγματικά Ορθοδόξου ήθους στο λαό και τη νεολαία μας. Ελλάδα και Χριστό χρειάζονται τα παιδιά μας περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Αυτά ήταν τα  πνευματικά εφόδια των αγωνιστών του ’21, αυτά ήταν τα εφόδια του Ησαΐα Σαλώνων.

Η προσφορά του μοναστηριού του προφήτη Ηλία συνεχίστηκε αμείωτη και μετά την επανάσταση. Καλογερικά ονομάζονται και σήμερα τα κτήματα που δώρισε το μοναστήρι στους κατοίκους της περιοχής μετά την απελευθέρωση. Κατά τη διάρκεια δε της Ιταλογερμανικής κατοχής το μοναστήρι περιέθαλπε τους αγωνιστές και τους εφοδίαζε με όπλα και τρόφιμα. Για τον λόγο αυτό ο ηγούμενος Αγαθόνικος Καρούζος εκτελέστηκε και το μοναστήρι κάηκε τον Φλεβάρη του 1943.

 Σήμερα συνεχίζοντας την Ορθόδοξη παράδοση παραμένει πνευματικός φάρος της ευρύτερης περιοχής. Τιμώντας τους αγωνιστές του ‘21 κι εμείς τοις κείνων ρήμασι πειθώμενοι ας έχουμε στο νου και στην καρδιά μας τα λόγια του ποιητή: «της πατρίδος μας το χώμα δεν μετριέται με το στρέμμα, με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα».

 Μιχάλης Ηλιάδης

Μαθηματικός