Καθώς η Εκκλησία μάς εισάγει σιγά-σιγά στο μυστήριο των Χριστουγέννων, δεν μας καλεί απλώς να θυμηθούμε ένα γεγονός του παρελθόντος, αλλά να το ζήσουμε. Ο προχριστουγεννιατικός κύκλος δεν είναι μια αντίστροφη μέτρηση ημερών· είναι πορεία καρδιάς. Είναι ένα πνευματικό ταξίδι «από τον Ναό της Παρθένου στο Σπήλαιο της Βηθλεέμ», ένα πέρασμα από την προσμονή στην εκπλήρωση, από τη σκιά στην αποκάλυψη.

Η Εκκλησία, ως σοφή μητέρα, μας δίνει συνοδοιπόρους σε αυτή την πορεία: την Υπεραγία Θεοτόκο και τους Αγίους. Όχι ως μακρινές μορφές, αλλά ως ζωντανές μαρτυρίες ότι τα Χριστούγεννα μπορούν να γίνουν τρόπος ζωής.

Η αρχή αυτής της πορείας είναι τα Εισόδια της Υπεραγίας Θεοτόκου.

Η μικρή Μαρία εισέρχεται στον Ναό, όχι για να αποκοπεί από τον κόσμο, αλλά για να τον σηκώσει επάνω της. Εκεί μαθαίνει τη σιωπή που ακούει τον Θεό, την υπακοή που δεν καταργεί την ελευθερία και την καθαρότητα που δεν είναι άρνηση της ζωής, αλλά προετοιμασία για την πληρότητά της.

Στο φως των Χριστουγέννων, η Παναγία μάς φανερώνει ότι ο Χριστός γεννιέται πρώτα σε καρδιές που προσφέρονται. Πριν γίνει σπήλαιο η Βηθλεέμ, έγινε Ναός η ύπαρξη της Θεοτόκου· πριν ακουστεί το «Δόξα εν υψίστοις», είχε προηγηθεί το σιωπηλό «Ἰδού ἡ δούλη Κυρίου».

Η Παναγία δεν προετοίμασε έναν χώρο εξωτερικό, αλλά άνοιξε τον εσωτερικό της κόσμο, παραδίδοντας ελεύθερα τον εαυτό της στο θέλημα του Θεού. Έτσι μας διδάσκει ότι τα Χριστούγεννα αρχίζουν εκεί όπου ο άνθρωπος παύει να κρατά για τον εαυτό του την καρδιά του και τη μετατρέπει σε τόπο φιλοξενίας του Θεού.

Γι’ αυτό και κάθε προχριστουγεννιακή πορεία της Εκκλησίας, κάθε εορτή και κάθε Άγιος, δεν είναι παρά αντανάκλαση αυτής ιερής προσφοράς. Όπου υπάρχει ταπείνωση, καθαρότητα, εμπιστοσύνη και αγάπη, εκεί βρίσκει χώρο να «σκηνώσει» ο Λόγος. Και τότε η καρδιά, όσο μικρή κι αν μοιάζει, γίνεται σπήλαιο φωτεινό, τόπος θείας παρουσίας και αρχή μιας αληθινής, βιωμένης Γεννήσεως.

Στη συνέχεια, η Εκκλησία μάς προβάλλει την Αγία Αικατερίνη, η οποία στέκει ως γέφυρα ανάμεσα στον ανθρώπινο λόγο και τον θείο Λόγο. Η σοφία της δεν ήταν αυτάρκης γνώση, αλλά καρπός σχέσης με τον Χριστό.

Μπροστά στη φάτνη της Βηθλεέμ, η Αγία Αικατερίνη μας υπενθυμίζει ότι ο Θεός δεν περιφρονεί τον ανθρώπινο νου, αλλά τον ανακαινίζει και τον φωτίζει. Ο Λόγος που σαρκώνεται δεν καταργεί τη λογική, αλλά της αποκαλύπτει το αληθινό της μέτρο· δεν έρχεται να συντρίψει τη γνώση, αλλά να την οδηγήσει από την αυτάρκεια στην ταπείνωση και από την έπαρση στη σοφία.

Η Αγία Αικατερίνη, με την παιδεία και τη διάκρισή της, στέκεται ενώπιον της φάτνης ως μαρτυρία ότι ο φωτισμένος νους είναι εκείνος που γονατίζει μπροστά στο μυστήριο της Ενανθρώπησης.

Έτσι, τα Χριστούγεννα γίνονται πρόσκληση όχι μόνο για την καρδιά, αλλά και για τη σκέψη μας: να αφήσουμε τον Λόγο του Θεού να διαποτίσει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, κρίνουμε και ζούμε. Όταν ο νους ενώνεται με την πίστη και φωτίζεται από τη χάρη, τότε ο άνθρωπος ολόκληρος—λογισμός και βίος—μεταμορφώνεται, και η γνώση γίνεται οδός δοξολογίας του Θεού που γεννάται «δι’ ἡμᾶς».

Η Αγία Βαρβάρα έρχεται να μας μιλήσει για την ελευθερία της πίστεως. Κλεισμένη σε πύργο, ζει εξωτερικά περιορισμένη, αλλά εσωτερικά απεριόριστη. Η επιλογή της Αγίας Βαρβάρας για τον Χριστό δείχνει ότι τα Χριστούγεννα δεν είναι απλώς μια γιορτή ή μια παρηγοριά για την ανθρώπινη ψυχή, αλλά μια συνειδητή και τολμηρή απόφαση.

Δεν αρκεί να αναγνωρίσουμε την Γέννησή Του με λόγια ή να συμμετέχουμε σε εξωτερικές τελετές· χρειάζεται η εσωτερική μας θέληση να Τον προτιμήσουμε, ακόμα και όταν αυτό συνεπάγεται θυσία ή σύγκρουση με τον κόσμο. Ο Χριστός γεννιέται εκεί όπου η καρδιά αρνείται τους συμβιβασμούς, τα μικρά ή μεγάλα ψέματα, τον φόβο και την υποταγή στη δική μας ή τη γνώμη των άλλων, και ανοίγεται στη ζωή της αλήθειας.

Στο φως των Χριστουγέννων, η στάση της Αγίας Βαρβάρας μάς διδάσκει ότι η γέννηση του Θεού μέσα μας απαιτεί τόλμη: τόλμη να επιλέξουμε την πίστη πάνω από την ασφάλεια, την αλήθεια πάνω από την ευκολία, και την αγάπη πάνω από το συμφέρον. Η καρδιά που τολμά να Τον προτιμήσει γίνεται η αληθινή φάτνη όπου ο Χριστός βρίσκει χώρο να γεννηθεί, και έτσι τα Χριστούγεννα μετατρέπονται από εξωτερικό γεγονός σε βίωμα ζωής και απόλυτης ελευθερίας της ψυχής.

Ο Άγιος Νικόλαος μας οδηγεί από την εσωτερική πίστη στην έμπρακτη αγάπη. Η φιλανθρωπία του δεν ήταν επίδειξη, αλλά μυστική συμμετοχή στο ήθος του Χριστού που «εκένωσεν εαυτόν».

Στο φως των Χριστουγέννων, ο Άγιος Νικόλαος μας θυμίζει ότι η φάτνη δεν παραμένει κλειστή στη Βηθλεέμ ούτε περιορίζεται στη σιωπή της νύχτας· συνεχίζεται στους δρόμους του κόσμου, εκεί όπου υπάρχει ανάγκη, πόνος και μοναξιά.

Η γέννηση του Χριστού γίνεται ζωντανή πραγματικότητα όταν η αγάπη και η φροντίδα για τον συνάνθρωπο παίρνουν σάρκα και οστά μέσα από τις πράξεις μας.

Κάθε δωρεά, κάθε παρηγοριά στον πονεμένο, κάθε στιγμή που στεκόμαστε δίπλα σε εκείνον που υποφέρει, αναβιώνει τη φάτνη, μεταφέρει τη θεία παρουσία και κάνει το Χριστό παρόν στον κόσμο.

Με άλλα λόγια, η φάτνη δεν είναι μόνο ένα σημείο γεωγραφικό ή ιστορικό, αλλά τρόπος ζωής: όπου υπάρχει έμπρακτη αγάπη, εκεί γεννιέται ξανά ο Χριστός.

Ο Άγιος Νικόλαος μάς διδάσκει ότι η γιορτή των Χριστουγέννων δεν ολοκληρώνεται με στολισμούς ή λέξεις, αλλά με καρδιές ενεργές, ευαίσθητες, έτοιμες να γίνουν κανάλια της θείας χάρης στον πλησίον. Και έτσι, η φάτνη συνεχίζει να ζει σε κάθε άνθρωπο που αγαπά και υπηρετεί, μετατρέποντας την καθημερινότητα σε μικρή Βηθλεέμ.

Ο Άγιος Πατάπιος μας εισάγει στο μυστήριο της σιωπής. Η άσκησή του δεν ήταν φυγή από τον κόσμο, αλλά κάθαρση της καρδιάς για να χωρέσει τον Θεό. Όπως η Γέννηση του Χριστού έγινε μακριά από τον θόρυβο της εξουσίας και των κοσμικών ενδιαφερόντων, έτσι και η δική μας συνάντηση με τον Θεό προϋποθέτει εσωτερική ησυχία.

Η φάτνη της Βηθλεέμ δεν γέμισε θόρυβο, πολυτέλεια ή διακοσμητικά, αλλά γαλήνη και ταπείνωση.

Ο Θεός εισέρχεται στην καρδιά μας όταν αυτή παύει να πολιορκείται από τους φόβους, τις έγνοιες, τις φωνές του κόσμου και τις εσωτερικές ανησυχίες.

Χωρίς αυτή την εσωτερική ησυχία, τα Χριστούγεννα κινδυνεύουν να μείνουν γιορτή μόνο εξωτερική, με έθιμα και στολισμούς που αγνοούν την ουσία: τη Γέννηση του Λόγου μέσα μας.

Η ησυχία δεν είναι απλώς σιωπή, αλλά ενεργητική στάση καρδιάς: ανοίγει χώρο για προσευχή, στοχασμό, ταπείνωση και διάκριση. Τότε μόνο η γιορτή αποκτά βάθος, η φάτνη της καρδιάς γίνεται ζωντανή και ο Χριστός μπορεί πραγματικά να γεννηθεί μέσα μας, φέρνοντας φως, ειρήνη και αληθινή χαρά.

Ο Άγιος Σπυρίδων μάς αποκαλύπτει τη δύναμη της απλότητας. Ποιμένας στην καταγωγή και ποιμένας ψυχών στην αποστολή, έζησε χωρίς επιτήδευση, αλλά με πλήρη εμπιστοσύνη στον Θεό.

Στη φάτνη της Βηθλεέμ, η απλότητα συναντά το θαύμα, γιατί ο Θεός δεν επέλεξε μεγαλεία, παλάτια ή φαντασμαγορικές εκδηλώσεις,

αλλά ένα ταπεινό σπήλαιο, ανάμεσα σε ζώα και ταπεινά υλικά. Αυτή η επιλογή δείχνει ότι η πραγματική παρουσία του Θεού ανθίζει εκεί όπου υπάρχει ταπείνωση και απλότητα, όχι υπερβολή ή επίδειξη.

Ο Άγιος Σπυρίδων μάς διδάσκει ότι η ταπείνωση δεν είναι αδυναμία, αλλά δυναμική στάση καρδιάς που ανοίγει χώρο για τη χάρη του Θεού. Όταν ο άνθρωπος ταπεινώνεται, παραδέχεται τα όριά του και αφήνει τον Θεό να δράσει μέσα στη ζωή του. Η χάρη ενεργεί εκεί που η καρδιά δεν εμμένει στον εγωισμό ή την έπαρση, αλλά συγκαταβαίνει στην αλήθεια του Θεού. Έτσι, όπως το θαύμα της φάτνης φανερώνεται μέσα στην απλότητα, έτσι και η καθημερινή μας ζωή γίνεται τόπος όπου ο Θεός μπορεί να γεννηθεί, να φέρει φως, χαρά και σωτηρία στους ανθρώπους γύρω μας.

Ο Άγιος Ελευθέριος, νέος στην ηλικία αλλά ώριμος στο φρόνημα, γίνεται φωνή τόλμης μέσα στον προχριστουγεννιατικό κύκλο. Η μαρτυρία του υπενθυμίζει ότι η πίστη δεν αναβάλλεται για αργότερα. Ο Χριστός γεννιέται σε καρδιές που δεν φοβούνται να Τον ομολογήσουν, ακόμη κι όταν αυτό σημαίνει σταυρό.

Η μαρτυρία του Αγίου Ελευθερίου δείχνει ότι η πίστη δεν είναι βόλεμα ασφάλειας ούτε απλή συναίνεση σε θρησκευτικά έθιμα.

Είναι ενεργή στάση ζωής, που απαιτεί τόλμη, θάρρος και αφοσίωση στον Χριστό εδώ και τώρα. Στο φως των Χριστουγέννων, η στάση αυτή μας διδάσκει ότι η καρδιά που αγαπά και ομολογεί τον Θεό γίνεται φάτνη όπου η θεία παρουσία μπορεί να γεννηθεί, να φωτίσει, και να μεταμορφώσει την καθημερινότητα σε δρόμο σωτηρίας.

Επίσης η μαρτυρία του Αγίου Ελευθερίου αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία: μας διδάσκει ότι η Γέννηση του Χριστού δεν είναι απλώς ιστορικό γεγονός ή εορτή με ημερολόγιο, αλλά ζωντανή πραγματικότητα που ζητά την τόλμη μας για να κατοικήσει στην καρδιά μας.

Ο νεαρός Άγιος δείχνει ότι η ηλικία ή οι εξωτερικές συνθήκες δεν καθορίζουν την ικανότητα του ανθρώπου να ζήσει το μυστήριο· καθορίζεται μόνο από την αποφασιστικότητα της ψυχής να αναγνωρίσει τον Θεό και να Τον ομολογήσει, ακόμη κι όταν αυτό απαιτεί προσωπικό σταυρό, θυσία ή κοινωνικό κόστος.

Στο φως της φάτνης, η τόλμη αυτή αποκτά ουσιαστικό νόημα: όπως τα Χριστούγεννα φωτίζουν τη νύχτα της Βηθλεέμ με φως που ξεπερνά κάθε ανθρώπινη αντίληψη, έτσι και η πίστη που ομολογείται με θάρρος φωτίζει την εσωτερική ζωή του ανθρώπου, μεταμορφώνει την καθημερινότητα σε χώρο συνάντησης με τον Θεό και καθιστά την καρδιά πραγματική φάτνη, όπου η χάρη μπορεί να γεννηθεί και να αναπαυθεί.

Στο πλαίσιο αυτό, η ζωή του Αγίου Ελευθερίου μας θυμίζει ότι κάθε εορταστική πορεία γίνεται ουσιαστική μόνο όταν η πίστη μας είναι ενεργή, ζωντανή και θαρραλέα.

Και τέλος, ο Άγιος Διονύσιος Ζακύνθου στέκει ως κορυφή αυτής της πνευματικής πορείας, γιατί μέσα από τη ζωή του βλέπουμε πώς όλες οι αρετές των προηγούμενων Αγίων – η ταπείνωση, η απλότητα, η τόλμη, η αγάπη και η πίστη – συγκλίνουν στο μυστήριο της συγχωρήσεως.

Στο φως των Χριστουγέννων, η συγχώρηση που χαρίζει ο Άγιος Διονύσιος αποκτά ακόμα μεγαλύτερο βάθος, καθώς δεν περιορίζεται σε απλή ηθική πράξη, αλλά αγγίζει την καρδιά της θείας αγάπης. Η πιο χαρακτηριστική στιγμή στη ζωή του είναι η συγχώρηση του φονιά του αδελφού του, μια πράξη που υπερβαίνει κάθε ανθρώπινη λογική και δείχνει πώς η χάρη μπορεί να γεννηθεί μέσα στη δυσκολία και τον πόνο.

Στο φως των Χριστουγέννων, βλέπουμε ότι ο Χριστός που γεννιέται στη Βηθλεέμ δεν έρχεται για να τιμωρήσει ή να επιβάλλει δικαιοσύνη με ανθρώπινα μέτρα, αλλά για να αναγεννήσει τις καρδιές μέσω της αγάπης και της συγχώρησης.

Η συγχώρηση του Αγίου Διονυσίου μάς διδάσκει ότι η φάτνη δεν είναι απλώς χώρος φυσικός, αλλά η καρδιά που ανοίγει ολοκληρωτικά στον Θεό και στον συνάνθρωπο. Εκεί όπου η οργή, το μίσος ή η επιθυμία για εκδίκηση φαίνονται αναπόφευκτα, η Χάρη μπορεί να γεννηθεί και να φέρει φως.

Όπως τα Χριστούγεννα φωτίζουν τη νύχτα της Βηθλεέμ, έτσι και η συγχώρηση φωτίζει τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ψυχής, καθιστώντας τη φάτνη ζωντανή, χώρο της παρουσίας του Θεού και πηγή αληθινής χαράς και ειρήνης. Μέσα από αυτή την πράξη, ο Άγιος Διονύσιος μάς διδάσκει ότι η Γέννηση του Χριστού γίνεται πραγματικότητα όχι μόνο με ευχές και ύμνους, αλλά με καρδιά που αγαπά, συγχωρεί και απελευθερώνει.

Έτσι, αγαπητοί αδελφοί, από τον Ναό της Παρθένου έως το Σπήλαιο της Βηθλεέμ, η Εκκλησία μάς καλεί να βαδίσουμε έναν δρόμο ζωής που ενώνει το θείο με το ανθρώπινο, το πνευματικό με το καθημερινό.

Αν περπατήσουμε αυτόν τον δρόμο με ταπείνωση που κατεβάζει την καρδιά στην ουσία της ζωής, με σιωπή που ανοίγει χώρο στη φωνή του Θεού, με αγάπη που μεταμορφώνει τον άλλον σε συνάντηση του Χριστού, και με συγχώρηση που καθαρίζει και φωτίζει την ψυχή, τότε τα Χριστούγεννα δεν θα είναι απλώς μια ημερολογιακή γιορτή ή όμορφη παράδοση, αλλά ζωντανό γεγονός σωτηρίας που αγγίζει την καρδιά και την καθημερινότητά μας.

Είθε ο Χριστός που γεννιέται στη φάτνη της Βηθλεέμ να βρει φάτνη στις καρδιές μας, να φωτίσει κάθε σκοτάδι, να ζεστάνει κάθε ψυχρότητα και να γεμίσει τη ζωή μας με χαρά, ειρήνη και αγάπη. Ας Τον δεχθούμε όχι μόνο με λόγια και ύμνους, αλλά με τη ζωή μας ολόκληρη, ώστε τα Χριστούγεννα να γίνουν πραγματική συνάντηση με τον Θεό και αρχή μιας νέας, φωτεινής πορείας. Αμήν.

Δημ.Τζαφέρης Θεολόγος

Λαμπαδάριος του Ιερού μας Ναού.